Het Bijbelverhaal vertelt hoe Maria Magdalena op Paasmorgen een bezoek bracht aan het graf van de drie dagen daarvoor aan het kruis gestorven Christus. Ze trof het graf leeg aan, en verwarde daarna de verrezen Christus met een tuinman. In voorstellingen van deze episode in de beeldende kunst wordt Christus sinds de vijftiende eeuw vaak afgebeeld met een of meer attributen van een tuinier. De beschouwer ziet Christus, maar krijgt – door de toevoeging van een spa, hak of strooien hoed – ook een beeld van wat Magdalena dacht te zien.
De lezing zal ingaan op voorstellingen uit de Italiaanse renaissance waarin de kijker op een vergelijkbare manier wordt voorzien van informatie waarover figuren in het schilderij niet beschikken. Het fenomeen van de ‘voorsprong van de beschouwer’ zal worden toegelicht aan de hand van werk van onder meer beroemde kunstenaars als Titiaan, Correggio en Tintoretto.
Maar ook in het werk van minder bekende kunstenaars krijgt de kijker een actieve rol toebedeeld. Op een pregnante wijze gebeurt dat in een aantal raadselachtige, zestiendeeeuwse decoratiecomplexen waarin schilderkunst en sculptuur samengaan, in een pelgrimsheiligdom boven op de ‘Heilige Berg’ (sacro monte) nabij het Noord-Italiaanse stadje Varallo.
Dr. Bram de Klerck is docent Kunstgeschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen en medewerker van NRC Handelsblad en Kunstschrift. Hij specialiseert zich op het gebied van de beeldende kunst in het Italië van de late middeleeuwen en de vroegmoderne periode.